رسول آزمایش در مقاله «بررسی شاخصه‌های تأثیرگذاری تلاوت بر مخاطب و برجسته‌سازی آن در کلام رهبری» به جایگاه محتوای قرآن کریم در تأثیرگذاری تلاوت اشاره کرد.

به گزارش خبرنگار ایکنا، حسینیه الزهرا‌(س) مجتمع امام خمینی‌(ره) از ششم تا هشتم دی‌ماه میزبان اساتید قرآنی از سراسر کشور برای برگزاری هجدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم است. این نشست طی سه روز از ساعت 14:30 تا 21:30 به همت شورای عالی قرآن و مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه در حال برگزاری است.

روز دوم این نشست به ارائه مقالات از سوی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم اختصاص دارد که طی آن مقاله «بررسی شاخصه‌های تأثیرگذاری تلاوت بر مخاطب و برجسته سازی آن در کلام رهبری» به همراه بیان چند راهکار با تأکید ویژه بر راهکار حفظ قرآن کریم از سوی رسول آزمایش، حافظ کل قرآن کریم و از فعالان قرآنی کشور ارائه شد.

وی در ابتدای ارائه خود با بیان اینکه میزان تأثیر آنچه از جنس کلام است، به محتوای آن کلام، منتقل کننده کلام و مخاطب کلام بستگی دارد، گفت: در این مقاله سعی شده است درباره هر کدام از این سه مورد، بحث‌هایی داشته باشیم.

وی در ادامه با اشاره به جایگاه محتوای قرآن کریم در تأثیرگذاری تلاوت آن، گفت: قرآن کریم به عنوان بزرگترین معجزه پیامبر گرامی اسلام(ص)، از جنس کلام است و این کلام از ذات اقدس الهی سرچشمه می‌گیرد؛ ذات مقدس الهی دربردارنده علم و حکمت مطلق است و یقیناً هر آنچه نیز از سوی او ساطع شود بدون کوچکترین نقص و در نهایت کمال خواهد بود. قرآن والاترین و اعلاترین کلامی است که در دسترس بشر قرار گرفته است؛ چه از لحاظ مضمون، محتوا و مفاهیم و چه از لحاظ بلاغت و فصاحت.

این حافظ کل قرآن در ادامه به وجوه امتیاز قرآن با سایر کلام‌ها اشاره کرد و افزود: این وجوه عبارتند از اسلوب ویژه، شمول فصاحت و بلاغت در سراسر قرآن و تکرار آیات بدون کاهش فصاحت و بلاغت. قرآن از جهات گوناگون خارق العادگی دارد که وجوه اعجاز قرآن خوانده می‌شود. قاری در رعایت برخی معیار‌ها برای افزایش میزان تأثیرگذاری تلاوت جایگاهی دارد که شامل قاری و فن قرائت، آگاهی و آگاه سازی، اقناع مستمعین، ترغیب مستمعین، فصاحت و عدم تکلف، اندازه‌گیری سرعت در قرائت، استفاده از نغمات و برخی اختلاف قرائت‌ها، اندازه‌گیری صدا، رعایت هماهنگی، بلاغت قاری و نگرش همه جانبه است.

آزمایش افزود: شنونده‌ای که دارای خصیصه حسن استماع است، همواره با تدبر به آیات گوش می‌دهد و حتی اگر با آیات تلاوت شده آشنایی زیادی نداشته باشد می‌تواند اغلب از سیاق آیات با مفاهیم آن ارتباط برقرار کند و این ارتباط باید ذهنیّت غالب یک مستمع را تشکیل دهد. در علم مخاطب‌شناسی، تعاریف متعددی از مخاطب شده است، اما به طور کلی مخاطب کسی است که داوطلبانه به محتوای معینی روی می‌آورد. مخاطبان یک قرائت گرچه اغلب داوطلبانه و از روی اشتیاق در محافل جهت استماع قرآن حاضر می‌شوند، اما داشتن شناخت از روحیات آنان و اینکه طالب چه چیزی هستند می‌تواند برای قاری در مهندسی تلاوت مفید باشد. اگر قاری قصد دارد که با تلاوتش پیامی برای مخاطبان منتقل کند، ارتباط مؤثر زمانی برقرار می‌شود که پیام فرستنده، متناسب با ویژگی‌های مخاطب طراحی شود.

وی در ادامه به جایگاه مخاطب و مخاطب‌شناسی در میزان تأثیر تلاوت اشاره کرد و گفت: قاری و قرائت او هر قدر هم دارای کمال باشد، بدان معنا نیست که حتماً تأثیرگذار خواهد بود؛ بلکه مستمع نیز باید واجد شرایط فراگیری و حسن استماع و سرشار از دقت باشد. برای این موارد و تأثیرگذاری تلاوت بر مخاطب راهکار‌هایی پیش‌بینی شده است که برخی از آن‌ها شامل برگزاری محافل تلاوت قرآن با یک محوریت خاص و تعیین شده، مقدمه قرار دادن یک سخنرانی قبل از قرائت با محتوای تفسیر و بیان مضامین و مفاهیم آیات مورد تلاوت یا شرح اجمالی و پیش‌بینی شده از برنامه تلاوت است که از این مورد می‌توان برای آگاه‌سازی و ترغیب مستمعین نیز بهره برد.

آزمایش در ادامه نگاهی اجمالی به بیانات مقام معظم رهبری در شاخصه‌های تأثیرگذاری تلاوت قرآن داشت و اظهار کرد: ایشان خوش‌خوانی، صحیح‌خوانی و وفاداری به شیوه‌های صحیح و خوب را از شروط جذابیت و پختگی تلاوت می‌دانند. همچنین تعریف دیگری از مهندسی تلاوت شامل فن تلاوت، تسلط، فصاحت، عدم تکلف، اندازه‌گیری صدا و سرعت بیان می‌کنند و می‌فرمایند تلاوت باید برای اثرگذاری باشد. البته اثرگذاری در درجه اول به خود آن خواننده مربوط می‌شود. آن خواننده اگر چنانچه خودش از تلاوتش متأثر باشد، اثرش طبعاً زیادتر است.

این حافظ کل قرآن تصریح کرد: با توجه به آنچه گذشت، پیش زمینه بسیاری از شاخصه‌هایی که قاری برای اثرگذاری تلاوت باید انجام دهد را می‌توان در دو مورد خلاصه کرد. یک مورد مطالعه و تدبر و فهم قرآن با جان و دل توسط قاری و دیگری تمرین روزانه تلاوت بلند و کوتاه است.

وی در پایان نگاهی بر راهکار حفظ قرآن کریم در تأثیرگذاری تلاوت داشت و گفت: محتوا و الفاظ قرآن کریم، کلام خداوند است و در خود قرآن و روایات بار‌ها بر فضیلت حفظ قرآن کریم تأکید شده است. قاری‌ای که حافظ است، تحت تأثیر انس مستمر با قرآن راحت‌تر می‌تواند قرآن را در تمام اعمال و رفتار خویش جاری کند و شخصیت و نمود قرآنی داشته باشد؛ به دلیل تسلط بیشتر به آیات، آسا‌ن‌تر و با ذهنی آسوده‌تر می‌تواند الحان را اجرا کرده و معانی را با کیفیتی بهتر القا کند.

بخش‌هایی از این نشست سه روزه از شبکه قرآن و معارف سیما پخش می‌شود.